architect Pieter Post een werkzaam aandeel had. En dat Johan
Maurits niet onbekend was met de resultaten van landmeterswerk,
ja, hiervoor grote belangstelling had, blijkt m. i. wel hieruit dat
hij als zeer bijzondere gift een volledige collectie kaarten aan een
Duitse vorst schonk.
Bij de opsporing van gegevens over 17e eeuwse landmeters in
de Nederlandse koloniën van de Kaap en van het Recief wordt
de medewerking van de lezers van dit artikel ingeroepen, in het
bijzonder van hen die Zuid-Afrikaanse of Braziliaanse geodeten
of kartologen onder hun kennissen tellen.
De landmeter in de sage»
5. De oudste bronnen»
In verschillende opzichten zou het wellicht de moeite lonen, in
dien landmeters en landmeetkundige ambtenaren de verhalen op
schreven en verzamelden, welke hun in de loop der jaren werden
verteld over middeleeuwse landmeters. Verhalen, sagen, legenden,
spookgeschiedenissen, welke in vroeger jaren overgingen van
grootvader op kleinzoon en die misschien nu nog in afgelegen
streken op eenzame boerderijen overgeleverd worden. Dr.
Naarding de trouwe lezer van ons tijdschrift zal zich dit zeker
nog herinneren schreef reeds hierover in een allergezelligst
gesteld artikel, dat over de Marken van Drenthe handelde:
,,Als vurige spoken, ,,glende kaerels" dwalen ze (de valse lancL
meters) bij nacht en ontij langs de door hen getrokken lijnen,
,,op een hoorn blazend: ,,Ik gao recht oet" of angstig roepend:
,,liêk, liêk!"31).
De Drentse spokende landmeters uit Vries en Wachtum zijn
niet de enige, die bekend gebleven zijn. In 1830 schreef de heer
N. Westendorp een verhandeling voor de Maatschappij der
Nederlandse Letterkunde over de vraag, welk gebruik de Neder
landse Dichtkunst zou kunnen maken van de Noordsche Mytho
logie32). Hij noemde hierin de ,,gloyende landmeters, die, met
gloyende ketens, des nachts in den omtrek van Farmsum ver
schijnen, welke men valsche landmeters noemt/' Ook vestigde hij
de aandacht op de verschijning te Peise, Roon en Norg,. van vurige
mannen, bezig om land te meten. ,,Zij maken veel gedruisch met
de kettingen en roepen gedurig ,,lijk, lijk, lijk!" 33
Ook in Duitsland kent men de valse landmeters. Grimm vertelt
in .Deutsche Sagen", dat men de vurige lichten, die 's nachts in
het veld ronddwalen, houdt voor landmeters, die destijds de marke-
gronden bedriegelijk gemeten hadden, en die uit dien hoofde voor
96
31Dr. J. NAARDING, De Marken van Drenthe, Orgaan Techn. Ambtenaren
Kadaster Oct. 1948.
3:2N. WESTENDORP, Verhandelingv. d. Noordsche Mythologie,
Nieuwe werken Mij. der Nederlandse Letterkunde dl. II, Dordrecht 1830.
33) Zie ook De Navorscher jg. 1910, blz. 162.
