gegeven linien, ander linien vinden, maer alleenlyck deur gemeten
linien, mette cleyne voettnaet (op schaal) het inhoudt vant plat te
vinden, gebruyckende daer toe reeckeninge der thiende.
Het meten des rondts mette gedeelten van dien aengaende, voerts
het vlack des cloots, de formen genaempt ellipsis, parabole, hyper
bole ende diergelijcke, dat en is hyer niet nodichwantet den in
genieurs seer selden te voeren compt, sulcke metinge te moeten
doen; maer alleenlyc sullense leren met rechtlinige platten, daerna
cromlinige landtmetersche wijse, metende alsoe een plat deur ver-
sceyde verdeelinge, als in dryehoucken of ander platten om te
syen hoe 't één besluyt met het ander overcompt.
Daerna sal volgen het meten opt papyer van dycken, wallen
ende eerdewercken, te weten hoe veel schachten of voeten den
voergestelde wal ofte hoop eerden in heeft.
Int meten opt papyer alsoe ervaren wesende ende deur 't cleyn
verstaende, watter int groot moet gedaen sijn, soe sal men comen
totte datelycke landtmetinge int velt, hun wijsende hoe men in
plaets van regel, passer ende winckelhaeck op papyer, ander ge-
reedtschap opt velt gebruyct, streckende nochtans tot dergelycken
eynde. Sullen oeck dadelyck leeren moeten de hoochde ende breedte
van wallen, inettet lichamelyck inhoudt van dyen, als hoe veel
schachten of voeten eerde daer in begrepen sijn.
Daer nae sullen se leeren opt papyer teeckenen de omtreck der
landen die se also gemeten hebben, ende wederom verkeert een
plat op papyer gegeven sijnde, tselve met aenwijsende baecken opt
velt te teeckenen.
Hierin genoech ervaeren wesende sullen bequaem sijn om totte
fortificatie of sterckbouwinge te comen, waertoe bereijt sullen wor
den houtten ofte eerden botsen van schantsen ende bolwercken
ende daer mede geleert hebbende die eygen naemen, soe sal het
trecken van planten (plannen) offte grondtteyceningen van steden
heurlyeden licht vallen, t welck men hun aen steden oeck datelyck
zal doen te werck stellen.
Sy sullen oeck teeckenen op papyer den omtreck van schantsen
of steden met vyer, vijff ende meer bolwercken, waer aff men als
dan heul (henlieden) de maten sal geven ende sullen daer nae
sulcke stercten opt velt teeckenen met baecken.
Dus verre gecomen sijnde sullen mogen in de somer trecken nae
tleger of ter plaetsen daer stercten gebouwt werden, twelck den-
geenen best geleegen sal sijn, die al soldaten in dienst wesende,
dan te velde moeten comen ende sven daer die saecke selfs, jae
helpen die metter daet bevorderen. Ende daertoe gecomen wesende.
dat se t landt alsoe oerbaren dienst connen doen, sullen henlyen,
die willendes winters tot Leyderi mogenoef [enen als voeren geseit
isin diepsinniger stoffendie daer geleert sullen worden om tot
alle saecken den ingenieurs ontmoetende noch vaster ende vol-
comelycker voersyen te wesen.
De lessen van tellinge ende meting op papyer sullen een halff
201
