hiertoe trouwens ten zeerste bij. Maurits had bij de legertros drin
gend landmeters nodig, op het gebied van inpoldering en in
dijking (belegging van overtollig kapitaal uit de bloeiende han
del) ontwikkelden de Hollanders een grote bedrijvigheid, waarbij
landmeters niet konden worden ontbeerd; de geestelijke instelling
van de 17e eeuwse voorouders t.a.v. de wiskunde, de zeer grote
populariteit ervan bij alle lagen der bevolking en de belangrijke
toen ter tijde bereikte practische resultaten vooral droegen het
hunne bij tot de verbreiding van het onderwijs in het landmeten.
De coördjinaten-wiskunde (gevonden in 1382 door de monnik
Oresme) wordt in ons taalgebied het eerst toegepast door Simon
Stevin, de Griekse wiskunde werd eerst tegen het begin van de
Gouden Eeuw in het origineel bekend en spoedig vanuit de Franse
en Duitse bewerkingen in het Nederlands vertaald. 100
Van grote invloed.
Deze vertalingen waren van grote invloed op het wetenschap
pelijk peil van de landmeters uit het begin van de 17e eeuw.
Jan Pieterszn. Dou, landmeter, wijnroeier en notaris van Leiden
getuigde hiervan al in z'n eerste uitgave van de ,,Ses eerste
boucken Euclidis", in 1607 te Leiden gedrukt. Willem Holtzman,
professor in het Grieks aan de Heidelbergse Universiteit had in
1562 de terste zes boeken van Euclides in het Hoogduits ver
taald, waarmee hij (zoals Dou zegt) niet alleen zijn eigen land
genoten een bijzondere dienst bewees, doch ook mijselven, also
,,ick vóór twaalf jaren" (d.i. in 1595) daerdeur tot een goet fon-
,,dament in de geometrie zij gebracht geworden."
Hoezeer de Nederlandse vertaling van de eerste zes boeken
van Euclides door Dou, in een bestaande behoefte voorzag, blijkt
wel overduidelijk uit het aantal herdrukken: Leiden 1607, Am
sterdam 1616, 1627, Rotterdam 1632, 1647, Utrecht 1647, Rot
terdam 1681, Amsterdam 1701, 1702. 101Een behoefte intussen,
waaraan de enorme populariteit der wiskunde niet vreemd
was. 102)
Meetkundige vraagstukken aan de kerk „aangeslagen".
Hiervóór werd al opgemerkt dat de verbreiding van het land
meetkundig onderwijs werd bevorderd door de populariteit welke
de wiskunde in brede bevolkingslagen genoot. Een staaltje hier
van is wel, dat wiskundige problemen in het publiek aan de orde
werden gesteld: men sloeg het vraagstuk aan op de kerkdeur.
4
10°) Prof. Dr. H. A. Enno van GelderRatio Artis Perditrix, Jaarb. Mij.
der Ned. Letterkunde 19351936, Leiden 1936 blz. 70; zie ook noot 101).
101W. Verburgt. Het leven van Jan Pietersz Dou als burger, landmeter,
wijnroeier en notaris van Leiden; Leidsch Jaarboekje 19331934, blz. 23 en 48.
10'2) aan Dou zullen we later een afzonderlijk artikel wijden. (Red.).
