Aristodicidès, een verkoop door Antiochus II aan Koningin
Laodice. In deze akten vindt men nauwkeurige grensomschrijvin-
gen. Hier ook leidde Westerman uit die omstandigheid ten on
rechte af, dat er een kadaster aan ten grondslag moest liggen.
In één van de akten leest men ,,dat order is gegeven aan de archi
varis Timoxénos de verkoop in te schrijven met aanduiding van
de grenzen uit de koninklijke geschriften van Sardes, conform aan
de opdracht van de koning." 34)
Aan het hoofd van dit archief der Koninklijke geschriften"
stond een bewaarder. Een belastingkantoor lijkt het niet te zijn:
de chef zou dan niet archivaris heten. Waarschijnlijk is het hier
een bewaarplaats van publieke archieven, öf een openbaar bureau
voor de grondregisters, die wij beide ontmoeten in de tijd van
het Romeinse Egypte; in het ene, zowel als in het andere geval
zou het interessant zijn, één van deze instituten in Klein-Azië in
functie te vinden omstreeks de 3e eeuw vóór Christus, maar de
vermelding is alleenstaand. Er zijn mij geen bronnen bekend,
waarmee dit feit vergeleken zou kunnen worden.
Egypte evenwel heeft met zekerheid, en wel sedert de oudste
tijden, een fiscaal kadaster gekend. Van de He Dynastie af stelde
de koning elke twee jaar een ,,tnwt" in voor onroerende en roe
rende goederen; het was een waardebepaling van particuliere ver
mogens voor de regeling van de belasting en van mandiensten.35)
Óf deze ,,tnwt" (telling, beschrijvingplaats hadden na
enkele aangifte van de contribuabelen of wel door een werkelijke
bodemkadastrering kan men met de beschikbare documenten
voor zich niet uitmaken. De geestelijkheid behoefde aan de
algemene beschrijving niet deel te nemen. 35a)
Tijdens de regering van Pepi II (Vie Dynastie, 26252475 v.
chr.) konden bijna alle tempels aan de belastinginspecteurs hun
bewijs van immuniteit tonen. 35b)
In het Thebaanse rijk was elk grondstuk uitgegeven aan een
boerenfamilie, die het in cultuur bracht; de onroerende en roe
rende zaken, waaruit het bestond, waren geplaatst op een
goederen-inventaris „imt-pr", terwijl de leden van de pachters
familie ingeschreven waren in een soort bevolkingsregister ,,wpt-
rmtw"; dikwijls bracht een heruitgifte van de grond een revisie
mee van imt-pr en wpt-rmtw. 35
Het lijkt er dus op, dat men een dubbele boekhouding aanhield,
een voor de grondbelasting en een voor de persoonlijke diensten.
96
34) Wiegang (in: Abhandlungen der Akad. d. Wiss. zu Berlin 1908, Phil.-
Hist. KI. biz. 36).
35) A. Moret, Le Nil et la civilisation Égyptienne, 1926, blz. 161/162.
35a) A. Moret, Histoire de la Nation Égyptienne, deel II.
35b) A. Moret, Chartes d'immunité dans l'ancienne Égypte (in: Journal Asia-
tique 1912—1917).
