In de Ptolemeïsche en Romeinse tijd vinden we nog geen collec
tief woord als ons roerend" en onroerend". Deze begrippen zijn
blijkbaar later ontstaan 53).
Het is moeilijk, met zekerheid uitspraak te doen omtrent het
voorkomen van onroerend goed in particulier bezit. De vrijwel
algemeen aanvaarde theorie is, dat privé-eigendom van land niet
in de Ptolemeïsche wetgeving was opgenomen en dat alle land
was te verdelen in twee categorieën, n.l. dat onder de administratie
van de koning (het koningsland, bewerkt door de koningshoeren
en/of pachters) en het land. dat de Kroon (uit)leende aan anderen,
zonder dat de koningsrechten werden ingekort (hieronder de
tempelgoederen).
De laatste categorie viel weer uiteen in drieën: de aangekochte
gronden, de heilige gronden en de pachtgronden. De pachtakkers
waren klein: meestal minder dan 100 are.
De theorie is voornamelijk gebaseerd op het decreet, voorko
mende in papyrus Tebtynis I, 27, 54.
Voorzover het hier de vermelding van .particulier land" betreft,
zal men moeten aanvaarden, dat er omtrent de juistheid van ge
noemd document geen eenstemmigheid bestaat54).
Het is wel treffend, dat dit decreet helemaal geen melding
maakt van gebouwde eigendommen of van gebouwen, op de
gronden gesticht, maar dat het slechts spreekt van landbouw-
landen.
V/aar het gebouwde eigendommen betreft, gebruikt men in de
papyri de karakteristieke uitdrukkingen emous, kratêsis en
despokseiu.
Omdat gebouwde eigendommen onderwerp waren van de
specifieke vorm van overdracht, de katagraphê overdracht
door een publieke daad. Deze publieke daad werd beschouwd als
een vóór-eis voor de overdracht der rechten.), zou men (ook)
hieruit mogen concluderen, dat gebouwde eigendommen reeds in
de Ptolemeïsche tijd door particulieren (kunnen) worden bezeten.
Ditzelfde geldt voor wijngaarden en tuingronden55).
139
Rostowzeff helt over naar de gedachte, dat er van privaatbezit nog weinig
sprake is.
Hij is zelfs van oordeel, dat dit ook geldt voor de Keizertijd (in de Romeinse
periode dus). De omstandigheden veranderden niet zo snel: resten van kadastrale
documenten uit de eerste eeuwen van onze jaartelling vertonen grote overeen
stemming met die uit de hier beschreven tijd.
53M. Rostowzew, Soc. and Econ. History of the Hellenistic world.
M. Rostowzew, Study on the Kolonat in Egypt in the Illth century B.C.
54R. Taubenschlag, The law of Greco-Roman Egypt in the leight of the
oapyri 332 B.C.640 A.D.
55) Schriften der Wissensch. Gesellsch. Strassburg XIII,31.
