Het volgende voorbeeld hiervan is tegelijk karakteristiek voor
de wetenschap van de vroegere touwspanners.
„Een baraita leert, dat Rabbi Eliezer, de zoon van Rabbi Jose,
zegt: De buitenwijken der Levietenstad zijn 2000 ellen. Er gaan
af 4000 ellen voor de weiden. Dus zijn de weiden 34 van het
Levietenland en de rest akkers en wijnbergen. Hoe weten wij dat?
Het Bijbelvers Numeri 35, 4 luidt: En de voorsteden der steden,
die gij den Levieten geven zult, zullen van den stadsmuur af, en
naar buiten, van duizend ellen zijn rondomDe Tora zegt ook:
omring de stad met 1000. Bedragen de weiden een vierde? Het
is de helft! Rabba zei: de landmeter Bar Adda (=de zoon van
Adda) verklaarde mij dat. Het is n.l. mogelijk in een stad, die 2000
ellen in 't kwadraat is. Hoe groot is nu „het Bezirk"? Zestien!
(d.w.z. het bezirk, dat 2000 ellen om die stad ligt, is 16 kwadraten
van 1000 ellen in 't vierkant; immers aan elke kant wordt een
kwadraat van 4000 vierkante ellen toegevoegd). Hoeveel zijn de
hoeken de 4 delen, die op de hoeken ontstaan en ook tot het
„Stadtbezirk" behoren). Ook zestien! Immers elk 4000 vierkante
ellen en samen 16 kwadraten van elk 1000 vierkante ellen enz.
enz
De gang van de redenering is, dat bedoelde stad niet de vorm
van een vierkant had, maar cirkelvormig was met een doorsnede
van 2000 ellen. In zulke gevallen werd de stad met betrekking
tot de „Bezirke" omgezet in een vierkant met zijden van 2000
ellen en als zodanig behandeld. Met de stad mee was de „Bezirk"
als vroeger 36000 ellen. Voor wat de weiden betrof, werd de
stad weer als cirkel beschouwd, (een ring dus met een dikte van
1000 ellen).
Naar de Talmudregel is de omtrek 3 X middellijn. De in
geschreven cirkel is dus 34 kleiner dan het kwadraat. Die regel
wordt ook op de ring toegepast.
Ziehier vragen, waarbij de Harpedonapt werd geraadpleegd.
Het is daarom mede aanvaardbaar, dat Demokritos zo n uitdruk
king bezigde.
Touwknopers waren in zekere zin uit de Oudheid met de touw
spanners verwant. Immers bij vele volken gebruikte men voor de
ontwikkeling van het geschreven schrift een op bijzondere manier
van knopen of knopenrijen voorzien touw. De touwspanners
„strekkers van het koord", die als de eerste landmeters moeten
worden beschouwd, hebben met behulp van die touwknopen de wis
kunde ontwikkeld in een bijzonder schrift.
Zij bewaarden ook geschiedkundige en godsdienstige tradities
en hadden in de ontwikkeling van de begrippen omtrent particu
liere eigendom hun aandeel. 93)
216
93) Nissen, Orientation, blz. 79 schrijft ook over de hoge betekenis van de
landmeetkunde met betrekking tot de invoering van nauwkeurig vastgelegde
grenzen.
