Kadasters in de Oudheid (¥1)
door W. KOOPMANS
Het Egyptische Kadaster in de Romeinse periode
en het Romeinse Kadaster.
Men weet, daf de Romeinen lange tijd de instituten gebruikten
van de door hen veroverde gebieden. Voor wat dit betreft zochten
de keizers tot aan Diocletianus (284305) niet naar een systeem
van samensmelting der provincies tot een uniforme staat. Vooral
in die, waar het landbouwkundige leven zo bijzonder en de admi
nistratie zo perfect waren als b.v. in Egypte, bleven ze zeker af
van de fiscale machine, die voldoende bewezen had, goed te zijn.
Bij de bestudering van de Egyptische toestanden komt men tot
de conclusie, dat de instituten zich daar wel sterk ontwikkelen en
dat ook de inrichting van het Kadaster langzamerhand verandert,
maar tevens schijnt het, dat die gedaanteverwisselingen eerder het
gevolg zijn van de invloed der tijden dan van die der heersers.
Wij vinden voor deze tijd meer documenten, maar er is nog
niet steeds de gewenste homogeniteit. De Tebtynis-documenten
geven ons een goed inzicht in het Kadaster van de Fayum; ook
Karanis en Soknopaiu Nesos hebben iets van hun geheimen prijs
gegeven 94
Jammer genoeg hebben we voor elk van de te bestuderen onder
werpen dikwijls slechts stukken van één soort; hier alleen aangiften,
elders alleen landmetersrapporten, weer op andere plaatsen alleen
klasseringsstaten. Wij mogen echter veronderstellen, dat deze
slechts door de tijd gescheiden zijn.
Graag zouden wij willen weten, of het Romeinse Egypte nog
de belastingomslag voor gebouwde eigendommen kende. Er zijn
twee soorten documenten. De aangiften volgens domicilie kennen
wij door verschillende onderzoekers. Van deze legde Calderini
het karakter van de aangiften vast. Elk gezinshoofd moest ze voor
de periodieke volkstellingen inzenden (van het begin der Romeinse
periode af hadden die elke 14 jaar plaats).
Ze dienden voor een persoonsbelasting, die capitatio of hoofd
geld werd genoemd.
34
Bij het einde van de regeringen van Diocletianus en Constantijn onderging
de methode van verkrijging der grondbelastinggegevens en ook de heffing diep-
94Carl Wessely, Studiën zur Geschichte antiker Cultur und Personen-
verhaltnisse, Wien 1902, opgenomen in: Denkschriften der Kaiserl. Akad. der
Wiss,. Phil. hist. Band XLV II, abh. 4.
