den, (denk hierbij b.v. aan de Butler), waardoor vaak de schrif
telijke uitdrukkingsbeweging onder zulke omstandigheden veel
overeenkomst vertoont, zonder dat van congruentie sprake is.
Het klinkt thans minder vreemd dat in sommige takken van
dienst de goede gewoonte, om in alle omstandigheden net en dui
delijk schrift te leveren zijn oorzaak vindt in het stimulerende
voorbeeld der omgeving. Menig lezer zal hier gaarne de interruptie
plaatsen: ,,je moet het maar kunnen." Het antwoord hierop is dat
de wil het vermogen (ook het grafisch uitdrukkingsvermogen)
sterkt en doet toenemen, tenzij er sprake is van een ziekelijke
afwijking. Immers er zijn drie factoren die de schrijfactie beïn
vloeden. 1. de visuele impressie (het waarnemingsvermogen), 2. de
grafische expressie (de poging om het waargenomene weer te
geven) en 3. de technische uitvoering. Ziet U nu het belang, dat
elke administratie heeft, bij een kern van goede schrijvers, en dat
dit punt in nauw verband kan staan met de ambtelijke vorming.
Met betrekking tot het onderwijs hebben verschillende paedagogen
als antwoord op een enquête naar het verband tussen schrijf- en
schooldiscipline de mening gelanceerd: ,,dat langjarige ervaringen
hebben aangetoond dat de schrijftucht een waardevolle graad
meter is voor de schooldiscipline," of: „Een onvoorwaardelijke
wetmatigheid der wederzijdse betrekkingen is niet wel vast te stel
len. Een goede schooldiscipline staat niet onder alle omstandig
heden borg voor goed schrijfwerk, maar de scholen die goed
schrijfwerk leveren, hebben steeds ook een goede discipline."
Voor de ambtelijke vorming wordt onderwijs gegeven of aan
rijkscursussen of in de dienst zelf ter completering van de practi-
sche bekwaamheid. In dit stadium moeten zij die met de leiding
gevende arbeid zijn belast steeds nadruk leggen op inlevering van
net werk. Over de vraag of het er nog wel mee door kan, mag
om het dubbele belang van vorming en dienst, niet te vlug heen
gestapt worden.
Het is niet altijd zo, dat met het toenemen van de verantwoor
delijkheid ook de duidelijkheid in de vormgeving der cijfers en
andere schrifttekens toeneemt, maar wel is het een bekend ver
schijnsel dat bankdirecteuren en in 't algemeen zij, die in de ver
antwoording van zeer grote bedragen een beslissende stem hebben
er zich wel voor wachten aan de duidelijkheid der cijfers te kort
te doen.
De handtekening die een bekrachtiging kan zijn van het vooraf
gaande, mist dikwijls alle kentekenen van de duidelijkheid, maar
blijft wel karakteristiek of eigen aan de schrijver zelfs als ze aan
de lopende band moet gezet worden. Bij de bewijsvoering naar de
echtheid speelt de duidelijkheid der handtekening geen rol van
betekenis. Een bijzonderheid in het Nederlandse schrift is de hand
tekening wel, In de regel is deze geheel anders geschreven dan
205
