makerij, de 17e eeuw. Vooral voor de honderden plattegronden
van steden, waaraan arbeid van landmeters ten grondslag ligt, zal
ongetwijfeld ook in onze vakkringen belangstelling bestaan, en
wie in deze tijd van mechanisatie eens prachtig uitgevoerd kaart
werk onder ogen wil hebben, die kan op bovengenoemde expositie
z'n hart ophalen.
Een tentoonstelling van 17e eeuwse Hollandse kaartenmakers
is haast identiek met een tentoonstelling van de familie Blaeu en
het is niet voor niets, dat de organisatoren hun verzorgd-uitge-
voerd gidsje „de Blaeu's" noemden, naar de kaartboekuitgevers,
aan wie hoofdzakelijk de grote faam van Holland op het terrein
van de kartografie te danken was. Talrijke inzendingen herinneren
vooral aan de grondlegger Willem Janszoon Blaeu, en het is
misschien in dit verband wel aardig, er op te wijzen dat deze grote
17e eeuwer zo geen landmeter, dan toch strandmeter is geweest.
Midden in revolutietijden (1571) te Uitgeest of in Alkmaar ge
boren, wetenschappelijk gevormd bij de beroemde Deense sterre-
kundige Tyge Brahe, zag Willem Jansz. er niet tegen op tot
een juister begrip van de grootte der aarde in het begin van
de Gouden Eeuw een rechtstreekse graadmeting te verrichten
langs het Noordzeestrand tussen de Maasmond en Texel. De
poolshoogten van de Hoek van Holland en van het Noordelijkste
punt bij het Marsdiep werden bepaald met een hoekmeetinstrument,
van 14 voet (439 cm) straal, waarvan de boog 12° besloeg. Wij
weten niet, met welk een meetketting Blaeu zijn lengte heeft ge
meten, maar het is haast wel zeker dat deze nauwkeurig is ver
geleken met de ijkmaat van de Rijnlandse roede, die in de pui van
het Stadhuis van Leiden was aangebracht. Want de nauwkeurig
heid was blijkens latere onderzoekers (o.a. de wiskundige Jean
Picard, die uit een triangulatie volgens de methode-Snellius de
afstand ParijsAmiens berekende) zéér hoog, véél hoger dan die
der graadmeting van Snellius. (volgens berekeningen van Baudet
bedroeg de fout bij Picard 11 meter, bij Blaeu hoogstens 66 meter,
maar bij Snellius niet minder dan 3880 m.)
Dezelfde nauwgezetheid vinden we terug in de kaartboeken van
Willem Jansz., zijn stedenatlassen, die steunen op werk van land
meters, al is hier veel compilatie-arbeid, die teruggaat tot de
stedenmetingen door Jacob van Deventer, een eeuw eerder. Doch
het schoonste werk op kartografisch gebied werd wel geboden
door de zoon en opvolger Joan Blaeu en als U, lezer en lezeres,
eens een schitterende verzameling uit de bloeitijd der Hollandse
kaartenmakerij wilt bewonderen, waar gravure, tekst en bindwerk
een haast volkomen harmonie vormen, buig U dan in volle nede
righeid over de schatten, die dr W. Voorbeytel Cannenburg en
zijn staf tot 30 September a.s. tentoonstellen in het Amsterdams
Historisch Museum.
195
