De uitspraak van Aristoteles (Politiek 1, 2, 4,), dat de eigen
dom een integrerend deel van het gezin is, zal wel niet voor
onroerende goederen bedoeld zijn.
De horos als grenskenmerk*
De enige complete studie van het onroerend bezit in oud-Grieken
land is waarschijnlijk het interessante en leerzame, doch helaas
verouderde werk van Paul Guiraud „La propriété foncière en Grèce
jusqua la conquête romaine", Paris, 1893. Voor het juridische
deel wordt het niet betrouwbaar geacht. O.m. brengt het ons
echter wel nader tot de wijze van grensafscheiding. In Grieken
land verschilde deze van andere landen. De grensstenen werden
lang gebruikt voor het maken van publieke aantekeningen. Aardige
voorbeelden hiervan vinden we in de literatuur.8) Misschien
werden er met de plaatsing nog andere doeleinden nagestreefd.
Enkele sleutelwoorden op die stenen maakten de zaak voor de
toenmalige Atheners blijkbaar duidelijk genoeg; de latere vakge
leerden werden daardoor echter juist geplaatst voor even zovele
puzzles, die nog steeds niet alle zijn opgelost.
Honderden marmeren grensstenen en inscripties in kalksteen en
basalt zijn gevonden in Athene en in de Atheense onderhorig
heden (eilanden in de Aegeische zee), alleen met het opschrift
HOROS (lat. terminus grens), soms met een woord of zin, die
een goede aanwijzing vormt, soms met een tempelgod er op. De
naam van de eigenaar, op wiens grond de steen was geplaatst,
las men nooit.
Als wij de „Inscriptiones Graecae" bekijken, merken wij dat het
gebruik van de HOROS wijd verbreid is geweest en zonder on
derbrekingvan de 5e eeuw v. Chr. tot laat in het Romeinse Rijk
bleef bestaan. 9) In vele wettelijke en administratieve teksten werd
er melding van gemaakt. Zo b.v. beveelt een Chia-decreet uit
het laatst van de 5e eeuw, dat een stuk door de Staat geconfis
queerd land moet worden afgescheiden door 75 horoi. In dit decreet
wordt ieder, die stenen vernietigt of verplaatst, bedreigd met hoge
boeten en verval van burgerlijke rechten. Verantwoordelijk voor
het toezicht waren speciale ambtenaren, die in het Ionisch-Grieks
ourophylakes bewakers van de horoi) worden genoemd.
De horos als „hypotheeksteen".
Verscheidene stenen maakten door hun uiterlijk het feit publiek,
dat een stuk particuliere grond „wettig bezwaard" was en vandaar
niet meer ten volle ter beschikking van de eigenaar stond. Hier
was .dus de tekst (en niet de plaats) belangrijk. Wij lezen op één
er van: (H)orus van een werkplaats. Bezwaard met hypotheek.
750 drachmen. Een andere tekst op een in 291 v. Chr. geplaatste
steen van Eleusis luidt:
129
