P. S. TEELING:
Van verpondingsadminisfrafie (of grondslag van
de ruimtelijke ordening
Wanneer op een voor het Kadaster goede dag de Grondbelasting
zou worden afgeschaft of een moderner basis dan thans zou ver
krijgen, dan zou het Kadaster opgericht voor een billijke ver
deling van de verponding rustig blijven voortbestaan. Voor U
en mij is dit zulk een voor de hand liggende gedachte, dat wij er
tot in het jongste verleden zelfs niet over uitweidden, maar toch is
het goed dat zulke waarheden-als-koeien eens door gezaghebbende
buitenstaanders worden uitgesproken. Professor Polak uit Leiden
heeft de kat de bel aangebonden en zijn gevleugeld woord vond
tot in de Staten-Generaal weerklank.1)
Inderdaad, zelfs de meest verstokte aanhanger van een grond
belastingkadaster zal vandaag-de-dag niet meer kunnen ontkennen,
dat het Nederlandse kadaster reeds lang van zijn oorsprong (uit
gebalanceerd evenredige heffing van de Grondbelasting) is weg-
gegroeid. Wie in de tegenwoordige tijd aan het symbool „ka
daster" denkt, ziet voor z'n geest meer in het bijzonder de vaste-
goederenadministratie; de dienst ter bevordering van de rechts
zekerheid op de eigendom van onroerende goederen, zonder welke
de brede vlucht van het hypotheekwezen niet te denken is; de
dienst voor buitengewoon landmeetkundig werk, die de organen
voor ruimtelijke ordening voorziet van betrouwbaar basismateriaal
voor „planning"; de ruilverkavelingsdienst welke voortvarend,
maar met oer-Hollandse degelijkheid z'n gewaardeerde taak ten
behoeve van de Nederlandse landbouw verricht.
Er was een tijd, waarin de grondbelasting zulk een voorname
plaats in het staatsbudget innam, dat men voor de inrichting van
een administratie die een pondspondsgewijze verdeling over de
eigenaren voorstond de perceelsgewijze opmeting van een
geheel land over had. Zo bestond in 1810 een vierde deel van alle
staatsinkomsten van Nederland uit de opbrengst van de directe
grondbelasting, n.l. de verponding. 2)
Reeds vroeger is door mij wel eens de vraag gesteld, of wellicht
de oorsprong van het moderne Kadaster als perfecte grond-
administratie te vinden is in de kern der leer van de Franse
Physiocraten, die de grond als basis noemt van alle rijkdom. De
ontzagwekkende opgave van de opmeting van een uitgestrekt rijk
als Frankrijk vooronderstelt m.i. allereerst de aanwezigheid van
een leidende gedachte. Een dergelijk „Leitmotiv" was misschien
niet aanwezig bij de opmeting, in het midden van de 16e eeuw,
van de landen gelegen onder de „Hondsbossche" te Petten, maar
in elk geval kwam hier wel in het geding de drang naar een regel-
92
