Voor deze berekening hebben we nodig de volgende formulieren:
1. berekening van overgangen, kad. nr. 29;
2. argumentenformulier, kad. nr. 27;
3. veelhoeksberekening, kad. nr. 43;
4. meetpuntenberekening, kad. nr. 44;
5. snijpuntsbepaling, kad. nr. 36 en
6. staat van waarnemingen en uitkomsten, kad. nr. 28.
Het formulier kad* nr* 29*
Een overgang wordt berekend volgens de bekende formule:
sin o ej1— waarin de excentriciteit e en hoek cp gegeven zijn
en de afstand van het verre punt naar het centrum in form. 27
berekend wordt. Deze formule is zeer geschikt voor de reken
machine; zonder een tussenresultaat te noteren bepalen we niet
slechts sin <5, maar de hoek (5.
Deze eenvoudige berekening wordt nu in het form. kad. nr. 29
volgens de formule van Schroeder als volgt gecontroleerd:
1. cp en 6 optellen en noteren;
2. e l berekenen en noteren;
3. cos (cp (5) bepalen en noteren;
4. de uitkomsten van 2 en 3 optellen en noteren;
5. sin (cp 6) bepalen en noteren;
6. tg cp wordt gevonden door de uitkomst van 5 te delen door die
van 4 of cotg cp door de omgekeerde bewerking;
7. cp kan nu bepaald en genoteerd worden.
49
sin cp -li
We weten, dat het teken van <5 gelijk is aan dat van sin cp, zodat daarop niet
behoeft te worden gelet. In het resultaatregister (kommastand 12) wordt sin cp
bepaald, waarna we dit, met op het instelbord (kommastand 3), naar ong.
nul draaien en schoonmaken. We plaatsen e op het instelbord (ks. 3) en draaien
het omwentelingsregister naar nul. In het resultaatregister staat nu sin S; in
form. 61 vinden we de hoek in gr en dgr, welke we noteren en de differentie,
die we op het instelbord brengen. Door nu het resultaatregister te draaien
naar de sinus van de genoteerde hoek, ontstaat in het omwentelingsregister het
ontbrekende deel van de hoek.
Deze bewerking, de heel gewone manier waarop we een sinuswaarde bepalen,
maar dan in omgekeerde volgorde, verdient speciale aandacht, omdat we daar
door direct tot het resultaat komen en het noteren van tussenresultaten overbodig
maken.
Het is ook heel eenvoudig om de kleine hoek d volledig in het omwentelings
register te vinden, door (met kommastand 6-6-12) het tienvoud van de eerste
sinusdifferentie te vermenigvuldigen met 0,1 en dit met de volgende differen
ties te herhalen, totdat het getal in het resultaatregister negatief wordt. Op dat
moment draait men het resultaatregister naar ong. nul en de hoek staat volledig
in het omwentelingsregister. Het zal duidelijk zijn, dat dit vereenvoudigd kan
worden door te beginnen met 1 maal sin, 1 gr enz. Dan blijkt ook, dat slechts
de beide laatste cijfers op het instelbord verandering ondergaan.
