een schroef ken; om 't zelve in diervoegen vast op een daar toe
gemaakte stok (dewelke onder een scherpe yzeren penne heeft,
opdat ze vast en gemakkelyk in de aarde kan gestoken worden)
te schroeven, dat men daar bekwamelyk over zien kan, waar na
de stok lang moet zyn. Voorts is by een vaste viezier zomtyds
een ring gemaakt, zodanig dat, indien men 't Astrolabium daar
by ophangt, twee vaste viezieren regt waterpas of Horizontaal
en de twee andere na de lootlinien komen te hangen, waarom
ook eenige Astrolabiums met gewigten gemaakt worden, die men
onder aan de vaste viezier, dewelk regt over de vaste viezier
daar de ring by is, moet hangen. Verder zyn dikwyls binnen de
verdeling der graden des Astrolabiums ook de delen van umbra
versa en umbra recta getekend; waar door ligtelyk distantien en
hoogten gemeten konnen worden.
Wyders staat aan te merken, dat de grote Instrumenten groter
delen hebben als de kleine, en daarom een volmaakter Hoek-
metinge geven dan de andere; maar zy zyn weer lastiger en
ongemakkelijker in 't met dragen; waarom zommige met goede
reden agten dat 't Halfronde Instrument veel beter is om te ge
bruiken, als t Heelronde: op welk Halfrond aan 't einde des
Diameters twee vaste viezieren staan, en een wyzer op 't midstip
draait. Maar hier in konnen de misslagen zo wel niet ontdekt
worden, als in de hele ronde Instrumentengelyk we zullen tonen;
anders is 't gebruik even eens; invoegen dat waarlyk een wel
gemaakt Halfrond Instrument beter is als een heel Rond; want
zyn graden konnen veel groter vallen als een Heelrond, 't welk
dezelfde grote heeft, en daarom kan men hier mede naukeuriger
de Hoeken afmeten als met 't andere.
Doorgaans is boven de Astrolabiums stok een lid, 't welk
zomtyds een knoop is, die daar op geschroefd word; zo dat men
dezelve met 't Astrolabium kan opwaarts en nederwaarts buigen,
om een Hoek in hoogte of laagte te meten, als Zons hoogte,
Toorns hoogte, Putten haar laagte, en meer diergelyke dingen.
2. Zommige hedendaagsche Meters gebruiken tot de hoekmeting,
het zo genaamd Geometrisch Meet Tafeltje of Mensula, (Fig. 112)
zynde een vierhoekig plankje, dat Van goed droog hout, 't welk niet
krimpt of zig wind, gemaakt, en wel glad geschaafd is, van
omtrent 12 a 15 Duim minder of meer in zyn vierkant en 11/2
Duim dik, op 't welk by 't gebruik een boog papier met lak of
iets diergelyks vast gemaakt worddog om 't papier vast te
maken, word 't ook wel rondsom met een Raam gemaakt, om
zo 't papier (vooraf vogtig gemaakt zynde) in te spannen, op die
wyze als de Teiken borden dikwyls toegesteld worden.
Dit Tafeltje heeft van onder een koker, die dikwyls maar van
Hout, dog gemenelyk van koper, en net in 't midden van het
Tafeltje vast gemaakt is, om 't zelve, gelyk als 't Astrolabium
op een stok te steken, die van zodanige hoogte wezen moet, dat
men als dezelve in de grond gestoken is, gemakkelijk op 't
101
