Tafeltje zien en iets daar op teiken kan; omtrent boven aan de
koker, als die van koper is, is gemenelyk een lid of knoop, op
die wyze, als 't Astrolabium heeft, om 't Tafeltje te kunnen neder
buigen en dus hoog- en laagtens met te meten.
Voorts zo is by dit Tafeltje behorende een Lineaal, van lengte
als 't Tafeltje, 't welk aan de beide eindens met 2 regtopstaande
pinullen of viezieren, zoals 't Astrolabium heeft, voorzien is, die
zodanig op 't Lineaal vast gemaakt zyn, dat de viezieren of
schreven daar men door ziet, correct met de regte linie des
Lineaals gelyk zyndit Lineaal word dikwyls geheel van koper
gemaakt, dog omdat 't koper het papier smeerig maakt, gelyk wy
elders reeds meer gezeid hebben, zo is 't beter dat 't zelve van
hard hout gemaakt word, en alleen de viezieren van koper zyn,
die met schroefjes op 't zelve vast geschroefd worden. Men kan
in plaats van de viezieren, ook wel alleen maar 2 dunne regte
pentjes, die regthoekig op 't Liniaal vast gemaakt zyn, gebruiken,
zo als vele Meters doen.
Dit Tafeltje word voornamelyk gebruikt tot 't Karteerenals
men een Terrein door hoekmeting, in een kart brengen wil, waar
toe hetzelve zeer bekwaam is, omdat de hoeken daar mede nauw
keuriger gemeten worden als met 't Astrolabiumhet welk alle
Meters, die t zelve gebruiken bekragtigen, en weshalve 't tegens-
woordig ook by vele tot dien einde boven 't Astrolabium gekozen
word; ik hebbe dikwyls met een Mensula tegen een welgemaakt
en van 10 tot 10 Minuten verdeeld Astrolabiumde Proef genomen,
maar altyd bevonden, dat door de Mensula de hoeken veel
naukeuriger verkregen worden als door 't Astrolabiumde reden
daar van zyn deze, omdat men door 't Astrolabium de hoeken
niet wel in zyn uiterste in Minutennog minder in Secunden,
wegens de kleinheid der delen, bepalen kan, zodat een gemeten
Hoek, dikwyls wel 2, 3 of meer Minutenvan de ware grote
verschelen kan; 't welk dan zekerlijk misslagen geven moet,
behalven nog, dat 't overdragen en bepalen der hoeken op 't
papier door een Transporteurmede verschil geven kan. Daar in
tegendeel door de Mensula de hoeken zodanig gemeten, en op 't
papier gebragt worden, als dezelve op 't Veld effectivelyk zyn.
Daarenboven zo heeft men daar by nog dit voordeel, dat men
de hoeken niet door een Transporteur hoeft over te dragen, want
men krygt de zelve voorts in zyn nette grote op 't papier, dat
op 't Tafeltje gespant is; edog willende de grote van een gemeten
hoek in Graden en Minuten weten, kan men zulks ligt door een
accurate winkelmeter gewaar worden.
3. 't Winkelkruis, dat maar alleen een regthoekig kruis met
4 pinullen of viezieren is, schynt tegenwoordig by de dadelyke
meet-oefenaars, alhoewel niet by de Schryvers, verbannen te wezen;
want men kan deszelfs uitwerking, 't welk maar is een regte hoek
te meten, door de Astrolabium met vier vaste viezieren alzo wel
volbrengen.
102
