ten worden ingesteld. Het bepalen van sinus en cosinus uit form,
lead. nr. 61 is dezelfde bewerking; het lijnstuk, bedoeld op blz. 2,
jrg. 1957 wordt hier ingesteld. De afstandenmethode van blz. 55,
jrg. 1957 is de teruggaande bewerking van de meetpuntenbereke
ning en is geheel gelijk aan de teruggaande bewerking van blz. 49
en 53, jrg. 1957, waardoor het argument uit de gegeven sinus of
cosinus kan worden gevonden. Dat de bewerkingen met tangenten
en cotangenten niet anders zijn is duidelijk. De berekening van veel-
hoekspunten is weer het instellen van rechten, eerst met (co)sinus
sen en, na het bepalen van de correcties, met gecorrigeerde (co)-
sinussen evenals bij meetpunten. De snijpuntsbepaling uit voor
waartse-, zijwaartse-, dubbelzinnige en achterwaartse richtingen,
alsmede de snijding van een rechte met een cirkel en meervoudige
snijpuntsbepalingen (blz. 8, jrg. 1957), het zijn allemaal con
struerende bewerkingen geworden, waarbij het instellen van rech
ten het grondbeginsel is.
Door dit systeem toe te passen is het niet meer nodig voor elk
onderdeel een apart bewijs op te bouwen, terwijl verschillende be
werkingen geheel kunnen vervallen. Talrijke bladzijden uit de ge
richte vlakke driehoeksmeting kunnen door slechts weinige worden
vervangenDit heeft voor studerenden tot gevolg, dat zij zich niet
meer behoeven te verliezen in de theorie. Als zij in de daardoor
gewonnen tijd leren werken in één formulier, zullen zij alle bewer
kingen daarin volkomen kunnen beheersen en ook doorzien in de
zelfde tijd, waarin ze nu van die veelheid van kadastrale formu
lieren weinig meer dan de kleur kunnen onthouden.
Het machinerekenen is een kunst, waaraan schone bewerkingen
ten grondslag liggen. Men is niet de slaaf van een machine, maar
de meester van een instrument, dat bespeeld moet worden en waar
bij gevoel en verstand ingeschakeld zijn en blijven. Bij de hiervoor
genoemde bewerkingen mag snelheid naar de tweede plaats worden
verdrongen, het resultaat wordt eerder bereikt.
Als men het machinerekenen zo beoefent, zal ook dit onderdeel
van ons vak volop arbeidsvreugde kunnen geven.
Rotterdam, juli 1957.
W. KOOPMANS:
Terreinmetingen bij Je Sumeriërs (3600-
1600 v. Chr.) Een Clialdeeuws kadaster
Van het befaamde tempelarchief van de oude Sumerische stad
Lagasj de tegenwoordige naam van de nog resterende puin-
heuvels is Telloh zijn vele documenten teruggevonden, onder
welke ook verscheidene kleitafeltjes met tekeningen en beschrij
vingen van oude metingen. Op de meeste echter ontbreken de
183
