kilometers verder een weel gedempt werd, bekend als het Diepe Gat.
Zo wordt weliswaar grond aangewonnen, maar ze wordt met een
laagje goud bedekt. In iedere ruilverkaveling zien de boeren met
schrik hoeveel geld er in de grond gestoken wordt. ,,Eer dat nu alle
maal terugverdiend is!", zeggen ze. De boeren zullen harder moeten
werken (wenn auch die Könige bauen, haben die Karner zu thun),
maar terugverdienen ze hebben er een zwaar hoofd in.
Men moet niet menen dat de staat gevrijwaard is voor ,Fehlleis-
tungen". De wet van de afnemende opbrengsten werkt hard en on
persoonlijk tegen iedereen. Frederik de Grote verscheurde de reke
ningen van zijn landbouwproefnemingen om de grote verliezen te
verbergen.
In ons land staat de micro-rentabiliteit van een plan niet vast. Ir.
Herweyer merkt op: Helaas is men door personeelsgebrek vooral
in de academische sfeer nog ver verwijderd van het gestelde doel,
te weten enkele alternatieve ontwerpen per gebied, met de mogelijk
heid door een kosten-batenberekening dat ontwerp te kiezen, dat
het hoogste privaat- en algemene economische nut afwerpt" 6).
Het Meerjarenplan zal er vermoedelijk niet in slagen de budget
tering landelijk te regelen. Door verhoging van de begroting van
lopende ruilverkavelingen (aanvullende begrotingen) wist men ook
tot nu toe het budget te verhogen, met weer als gevolg: verlenging
van de totale duur, zodat ruilverkaveling behalve ,,duur" tevens de
naam kreeg traag" te zijn. Hier is geen sprake van boos opzet,
maar van een te loven wil tot perfectionisme, waarbij men al te snel
vergeet dat men niet verder kan springen dan zijn polsstok lang is.
Zoals een econoom voor de oorlog opmerkte, bestaat er een voort
durende strijd tussen het Ministerie van Financiën en de spending
departments", die steeds verdergaande sociale maatregelen, steeds
geraffineerder wegen en waterstaatswerken willen scheppen, die de
zee tot land, het land weer tot waterwegen willen omwerken en de
hutten tot paleizen willen maken 7). En zo heeft Minister Hofstra vóór
zijn aftreden besloten, dat voor 1959 geen ruilverkavelingen in stem
ming mogen worden gebracht, en de subsidie voor ruilverkaveling
is verlaagd van 97 miljoen tot 82 miljoen. Dit nu is per sé onjuist.
Regeren is een keuze doen. Bij de subsidie van ƒ457 miljoen, die
aan de landbouw worden geschonken, zinken de 150 miljoen aan
cultuur-technisch werk in het niet. Gegeven, dat consumentensub
sidie een bodemloze put is, is aanwending in onrendabele maar duur
zame grondverbetering toch altijd nog aanbevelenswaardiger. Ver
der betekent het eenvoudig samenvoegen van verspreid gelegen per
celen tot grote kavels een verlaging van de produktiekosten, die het
juist weer mogelijk zal maken de consumentensubsidie enigszins te
verlagen.
Positief geluid
Aan het slot van deze Rentabiliteit van ruilverkavelingen" is één
grote troost de economische wet, dat in gebieden met een toenemen
de bevolking dubieuze investeringen gedaan kunnen worden, die
110
